Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) jest o wiele bardziej elastyczną metodą realizacji inwestycji i usług publicznych niż tradycyjne zamówienie. To również wykorzystanie kapitału i wiedzy sektora prywatnego, rozłożenie kosztów inwestycyjnych w długim okresie, usprawnienie procesu przygotowania i realizacji budowy, jak również zarządzania i utrzymania obiektów.
Większość zamówień publicznych w Polsce jest realizowana w trybie przetargu nieograniczonego. Zamawiający określa szczegółowo założenia inwestycji, często dostarcza projekt, wybiera wykonawcę, który ją realizuje, następnie rozlicza wykonaną pracę i odbiera obiekt, by zarządzać nim i utrzymywać go we własnym zakresie.
Partnerstwo publiczno-prywatne to alternatywny sposób realizacji inwestycji publicznych, który – ze względu na długoterminowe zaangażowanie partnera prywatnego – daje możliwość realizacji zarówno inwestycji, jak i usług w sposób kompleksowy i na wysokim poziomie.
Wspólne zarządzanie ryzykiem
Ryzyko, to niepewne zdarzenie lub okoliczność, która w razie wystąpienia może mieć korzystny lub niekorzystny wpływ na cele i rezultaty przedsięwzięcia. W przedsięwzięciach realizowanych w formule tradycyjnej całość ryzyka ponosi strona publiczna, natomiast projekty PPP są oparte o podział ryzyka, tj. każda ze stron przejmuje na siebie te ryzyka np. budowy, dostępności, popytu, którymi lepiej zarządza. Już w trakcie procesu przygotowania projektu PPP przeprowadza się analizę ryzyk począwszy od ich identyfikacji, opracowania planu ograniczenia ich wpływu na projekt po wstępny podziału pomiędzy partnerów.Następnie te założenia podlegaj jeszcze negocjacjom podczas rozmów na etapie wyboru partnera prywatnego.
Budują jak dla siebie
W partnerstwie publiczno-prywatnym zaangażowanie partnera prywatnego nie kończy się wraz z oddaniem infrastruktury do użytkowania, ale obejmuje również wieloletni etap jej eksploatacji. PPP skłania partnera prywatnego do takiego zaprojektowania i zrealizowania inwestycji, które będzie najbardziej efektywne w wieloletnim okresie eksploatacji. W niektórych przypadkach może to pociągać za sobą wyższe nakłady początkowe inwestycji, jednak koszt projektu w okresie obowiązywania umowy o PPP z zasady powinien być niższy, niż gdyby to samo przedsięwzięcie było zrealizowane przez podmiot publiczny i utrzymywane przez tenże podmiot lub w oparciu o oddzielne umowy, przez operatorów wyłonionych w odrębnych zleceniach.
Przykład? Gmina chce wybudować sieć wodnokanalizacyjną na nowym osiedlu. Realizując ten projekt w PPP, wybiera jednego partnera, który najpierw wybuduje a następnie będzie odpowiadał za utrzymanie i eksploatację sieci. Dlatego zastosuje materiały pozwalające na bezawaryjną eksploatację sieci. Strona publiczna na etapie przetargu określa rezultaty jakie chce uzyskać – a to po stronie partnera prywatnego jest zaproponowanie takich rozwiązań, które będą najbardziej efektywne na etapie utrzymania i eksploatacji. Ponadto, zazwyczaj stosuje też lepsze procedury nadzoru, eksploatacji czy wykorzystania pracowników. Dzięki temu przedsiębiorca może ograniczyć swoje koszty w perspektywie wielu lat, a w efekcie czerpać największe korzyści na etapie eksploatacji instalacji. Partnerom prywatnym po prostu opłaca się budować tak, jakby budowali dla siebie.
Istota PPP niejako wymusza terminową realizację inwestycji – jak wynika z badań przeprowadzonych np. w Wielkiej Brytanii, opóźnienia budowy w projektach PPP są dużo rzadsze niż w przypadku przedsięwzięć realizowanych metodą tradycyjną.
W grę wchodzi przede wszystkim motywacja finansowa. Partner prywatny ponosi konsekwencje nieterminowego zakończenia inwestycji – zazwyczaj w umowie o PPP są zapisane kary umowne z tytułu opóźnień. Ponadto, partner prywatny zaciąga kredyt na budowę obiektu z określonym terminem rozpoczęcia spłaty, a więc jest dla niego istotne, żeby jak najszybciej zakończyć budowę i rozpocząć etap eksploatacji, bo dopiero wtedy zaczyna otrzymywać wynagrodzenie od podmiotu publicznego.
Ponadto PPP umożliwia realizację projektu w momencie, gdy jest on potrzebny danej społeczności, a nie w perspektywie oddalonej ze względu na problemy budżetowe. Wybór tradycyjnej formuły realizacji inwestycji często znacznie opóźnia realizację inwestycji właśnie ze względu na znaczne koszty inwestycyjne, niemożliwe do pokrycia ze środków własnych. W PPP nakłady finansowe ponosi partner prywatny (by później odzyskać je wraz ze swoim zyskiem w ramach miesięcznych płatności), a jednostka publiczna płatność przekazuje w ratach zapisanych w umowie.
Wykorzystanie innowacyjności sektora prywatnego
W wyniku negocjacji pomiędzy podmiotem publicznym a potencjalnymi partnerami prywatnymi powstaje największa wartość dodana projektów PPP. Wykonawcy mają możliwość przedstawienia własnej koncepcji projektu, zaproponowania nowatorskich rozwiązań technicznych, wskazania atrakcyjnych modeli finansowych czy zgłoszenia – na przykład na podstawie swojego wieloletniego doświadczenia w branży realizującej podobne projekty – bardziej korzystnego podziału zadań obu stron na etapie eksploatacji infrastruktury. Procedura negocjacyjna z zasady jest nastawiona na wymianę pomysłów, wiedzy oraz zaangażowania know-how partnera prywatnego.
Innowacyjność rozwiązań jest możliwa, gdyż podmiot publiczny pozostawia partnerowi prywatnemu możliwość decydowania, w jaki sposób osiągnie założone cele, ze swojej strony skupiając się na określeniu wyników, a następnie monitorowaniu osiągniętych rezultatów. Ta większa swoboda może zachęcać partnera prywatnego do wprowadzania istotnych zmian w projektowaniu elementów infrastruktury czy też do wykorzystania nowych technologii podnoszących wskaźniki wydajności w perspektywie długoterminowej. Doświadczenia wielu dojrzałych rynków PPP pokazują, że ta formuła pozwoliła wykorzystać umiejętności, technologię i nowoczesne rozwiązania sektora prywatnego.
Niższe koszty utrzymania
Partner prywatny, w trakcie zarządzania wybudowanym obiektem, jest zobowiązany do terminowego wykonywania prac konserwacyjnych i remontowych, aby utrzymać odpowiednią jakość świadczonych usług. Jeżeli partner prywatny nie wywiązuje się z tego obowiązku, podmiot publiczny dzięki odpowiednim zapisom umowy może obniżyć wynagrodzenie wypłacane mu co miesiąc. Ponadto wykonawca jest świadomy tego, że niedopilnowanie prac konserwacyjnych może w długiej perspektywie wiązać się z koniecznością poniesienia wyższych nakładów eksploatacyjnych, np. związanych z koniecznością wymiany na nowe, kosztowne urządzenia.
Finansowanie inwestycji przez sektor prywatny
Każda umowa PPP zakłada, że nakłady na realizację inwestycji poniesie – w całości lub w części – partner prywatny. W praktyce oznacza to, że w trakcie planowania i budowy danego obiektu podmiot publiczny najczęściej nie ponosi żadnych wydatków, a w okresie operacyjnym wypłaca partnerowi prywatnemu określone w umowie PPP wynagrodzenie, najczęściej w postaci uzgodnionych, miesięcznych płatności.
Zastosowanie modelu PPP umożliwia więc realizację projektów, które w innym wypadku nie mogłyby zostać podjęte z uwagi na bieżące ograniczenia budżetowe bądź powstałyby w znacznie późniejszym terminie. Jest to oczywista zaleta tej formuły, nawet jeżeli konieczne będzie spłacanie inwestycji przez długi czas.
Dzięki ustalonym, z góry przewidywanych kosztach budowy i utrzymania podmiot publiczny może z dużą pewnością planować wydatki budżetowe.
Z finansowaniem projektów PPP przez sektor prywatny wiąże się także dodatkowa korzyść: analizy przeprowadzane przez kredytodawców i inwestorów kapitałowych przed udzieleniem finansowania i obowiązki sprawozdawcze partnera prywatnego w trakcie eksploatacji. Instytucje finansujące są skłonne udzielić finansowania jedynie wtedy, kiedy istnieje gwarancja jego spłaty, a więc partner prywatny będzie otrzymywał płatności ze strony podmiotu publicznego bez znaczących pomniejszeń z tytułu niedotrzymania standardów lub będzie wystarczający popyt ze strony użytkowników w przypadku projektów opartych o opłaty od użytkowników końcowych.
Koszty pod kontrolą
Umowa o PPP w modelu opartym o wynagrodzenie za dostępność, wypłacane cyklicznie przez podmiot publiczny definiuje koszty eksploatacji, które są zapisane w umowie o PPP. Dzięki temu zamawiający wiedzą, jaki jest całościowy koszt cyklu życia projektu, co pozwala na lepszą kontrolę kosztów zarówno w kontekście jednostkowej inwestycji, jak i całościowego budżetu.
Korzyści dla społeczności
PPP to bardziej złożona forma zamówienia publicznego, wymagająca znacznego zaangażowania, ale też przynosząca zauważalne, wieloletnie korzyści instytucjom publicznym odpowiedzialnym za przeprowadzenie zamówienia oraz przedsiębiorcom, którzy je realizują. Największe korzyści z tej współpracy – w postaci wysokiej jakości usług publicznych – odnoszą jednak jej użytkownicy, czyli lokalne społeczności, które korzystają z efektów przedsięwzięcia na co dzień.
Czym jest PPP? Partnerstwo publiczno-prywatne (zwane w skrócie PPP) to metoda realizowania przedsięwzięć inwestycyjnych oraz świadczenia usług publicznych. Polega na współpracy pomiędzy przedsiębiorcami i sektorem publicznym, która prowadzi do pełnego wykorzystania potencjału obydwu stron. Mówiąc najprościej, instytucja publiczna określa zadania (np. budowa szkoły, parkingu), a wybrany w drodze konkurencyjnego postępowania partner prywatny realizuje te cele najlepiej jak potrafi.
Po więcej informacji na temat partnerstwa publiczno-prywatnego warto zajrzeć na oficjalną stronę internetową ppp.gov.pl, gdzie poza podstawowymi wyjaśnieniami czym jest PPP i jak je stosować, znajdują się publikacje, wytyczne, dobre praktyki, komunikaty o prowadzonych szkoleniach, warsztatach oraz oferta wsparcia skierowana do podmiotów publicznych w zakresie przygotowania projektu do realizacji w PPP.
Na stronie znajduje się też baza danych dotycząca zakończonych oraz planowanych przedsięwzięć PPP, która stanowi doskonałe źródło informacji, a przede wszystkim inspiracji dla gmin, które chciałyby przeprowadzić inwestycję, wykorzystując PPP.
Ministerstwo uruchomiło również platformę e-learningową na stronie pppszkolenia.gov.pl. Znajdują się na niej interaktywne lekcje, z których można dowiedzieć się: czym jest PPP, jak przygotować projekt w tej formule oraz jak wybrać partnera prywatnego. Dostęp do kursów jest darmowy, a dzięki formie online każdy może je przejść w swoim tempie.
Chcesz zdobyć wiedzę pozwalającą bezproblemowo przeprowadzić inwestycję w PPP? Zarejestruj się już dziś na stronie pppszkolenia.gov.pl.