Panel trzeci, moderowany przez Panią Alinę Sarnacką, dotyczył Najlepszych praktyk w przygotowaniu i strukturyzacji projektów ppp w sektorze rewitalizacji. W tym czasie Pan Mecenas Jacek Kosiński podkreślił jak interesujące i ważne dla gospodarki są projekty rewitalizacyjne, przy szczególnym uwzględnieniu kwestii społecznych, potrzeb zdegradowanej przestrzeni i kompleksowym podejściu do projektu.
Dyrektor Biura Rozwoju Gospodarczego w Urzędzie Miasta St. Warszawy, Grzegorz Kaczorowski odpowiedział na pytanie w jaki sposób decyduje, który z obszarów będzie najbardziej odpowiedni do realizacji w formule ppp. Należy bowiem pamiętam iż rewitalizacja jako kompleksowy proces wymaga diagnostyki przy wyznaczania obszarów, które mogą zostać poddane takim projektom. Są to głównie obszary, na których mamy do czynienia z kryzysem, z którego wyprowadzić mogłyby właśnie podejmowane działania rewitalizacyjne. Jednym z symptomów tego kryzysu jest zdewastowanie infrastruktury w pojęciu ogólnym, czyli infrastruktury komunikacyjnej, mieszkaniowej, usługowej, handlowej. Jeżeli obszar ten posiadał kiedyś potencjał rozwojowy, to w wyniku kryzysu utracił go. W takiej sytuacji, należy odpowiedzieć sobie na pytanie czy to miejsce może w przyszłości posiadać potencjał rozwojowy i czy jesteśmy w stanie zbudować ofertę, która będzie atrakcyjna dla partnera prywatnego. Do wyboru mamy dwie opcje: tworzyć przedsięwzięcia ppp które będą w 100% oparte na finansowaniu z budżetu, czyli oparte na opłacie za dostępność lub kreować przedsięwzięcia, które będą łączyć element biznesowy z potrzebami publicznymi. W przekonaniu dyrektora Kaczorowskiego lepsze są projekty, które mają silny aspekt komercyjny, ponieważ budują zaplecze gospodarcze dla rewitalizowanego obszaru, dając lepsza tkankę, tworząc obiekty i potencjał obszaru, która umożliwia utrzymanie się biznesu, dzięki czemu ten obszar będzie samowystarczalny, nie będzie wymagał dofinansowywania.
Wytyczne ppp są drogowskazem dla projektów ppp, ale niektóre ich elementy są szczególnie istotne. Marzena Rytel, Dyrektor CEE Infrastruktura w PwC podkreśliła, że ocena efektywności projektu opiera się na analizie dotyczącej interesariuszy, analizy technicznej, prawnej, popytu, ryzyka, ekonomiczno- finansowa i podatkowa. Przy tworzeniu takiej oceny, wszystko zależy od tego jakimi danymi dysponuje strona publiczna. W przypadku rewitalizacji można analizę popytu oprzeć na benchmarkach czy wskaźnikach, ale przy zrewitalizowaniu konkretnego obiektu i zakresu usług, dla których dostępne są historyczne dane, to ta analiza może być dużo bardziej szczegółowa i warto jej dokonać. Bardzo istotne, co podkreślił Mecenas Kosinski, jest przeprowadzenie analizy interesariuszy: zdefiniowanie kto będzie z takich projektów korzystał, jaka jest rola takiego interesariusza, co on może wnieść i jaki będzie miał wpływ na ten projekt. W wytycznych taka analiza znajduje się jako jedna z pierwszych, które trzeba przeprowadzić. Należy też pamiętać o interakcji z rynkiem, dlatego konieczne jest przeprowadzenie badania rynku, aby zrozumieć oczekiwania. Po analizie efektywności powinna zostać podjęcia decyzja podmiotu publicznego o rozpoczęciu postępowania ppp. Niestety często zdarza się, że skuteczność postępowania jest relatywnie niska, co może być efektem nienależytego przygotowania dialogu z rynkiem, który jest niesłychanie ważny. Jeżeli projekt będzie oparty o kryteria, które nie są interesujące dla partnerów prywatnych, to nie będzie chętnych do złożenia oferty. W obecnej sytuacji pandemicznej należy uwzględnić szczególną trudność jaką generuje odpowiednie przygotowanie analizy. Ludzie przestali się przemieszczać i aktywnie korzystać z przestrzeni publicznej. Na ten moment nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, jakie wzorce zachowań ludzkich się utrwalą. Epidemia w dużym stopniu zmieniła funkcjonowanie miast, niemniej jednak nadal utrzymuje się tendencja do zachowania tkanki miejskiej i zachęcania mieszkańców do pozostawania w miastach., co daje zielone światło projektom w formule ppp.
Najważniejszy w projektach ppp jest sektor bankowy, gdyż bez finansowa bankowego projekt nie będzie istniał- świat jest pełen projektów zamkniętych komercyjnie, ale nie zamkniętych finansowo. Dyrektor Sławomir Listkiewicz z Banku Pekao SA ocenił, że aspektami jakie powinny być spełnione przez podmioty publiczne dla finansowania projektów ppp są na etapie budowania koncepcji przedsięwzięcia: określić swoje oczekiwania w zakresie warunków technicznych i funkcjonalności oraz podział ryzyk w danym przedsięwzięciu i jak identyfikują kluczowe strumienie pieniężne, jakie mają być generowane w związku z tym projektem- dopiero taki pakiet informacji można zderzyć z oczekiwaniami drugiej strony. Dla sektora finansowego takie projekty postrzegane są coraz lepiej, choć nadal pojawiają się wątpliwości co do tego czy podmioty te rzeczywiście są kluczowym dostawcą kapitału dla takich dużych projektów. Budowanie świadomości na temat istotności instytucji finansowych w realizacji projektów ppp ma jednak bardzo duże znaczenie, szczególnie dzisiaj, kiedy wszyscy zderzyliśmy się z dodatkowym ryzykiem jakim jest pandemia. Musimy pamiętać, że jej obecność ma nie tylko ogromny wpływ na zachowania społeczne, ale także na gospodarkę i skłonność do korzystania z usług publicznych. Nawet jeśli pandemia ustanie, to nadal długofalowo będzie miała wpływ na postrzeganie projektów ppp przez instytucje finansowe. W tej sytuacji, należy zwrócić uwagę na mechanizmy wynagradzania strony prywatnej i mechanizmy rozwiązywania sporów, system kar umownych, a na końcu mechanizm rozwiązania umowy i rozliczenia stron. Wszystkie te kwestie analizowane są bowiem pod kątem zdolności do generowanie odpowiedniego przepływu finansowego w projekcie i zdolność projektu do obsługi zobowiązań wobec banku. Wszelkie nieprzeciętne ryzyka czy przenoszenie nieadekwatnych ryzyk na stronę prywatną będzie negatywnie oceniane przez instytucje finansującą.
Niestety, polskie projekty ppp mają nadal charakter punktowy, nie kompleksowy. Pan Dyrektor Grzegorz Kaczorowski ocenił, że liderem w zakresie realizacji projektów rewitalizacyjnych w ppp jest miasto Gdańsk, które w najlepszym stopniu realizuje tego typu projekty. Projekty ppp maja swoja szczególną wartość w obszarach rewitalizowanych właśnie ze względu na swoją kompleksowość. Bardzo duży sens mają projekty obejmujące zarówno aspekt publiczny, jak i aspekt komercyjny- projekt ppp nie dzieje się bowiem w próżni, miasto to złożony organizm. Projekt ppp odbywa się w momencie kiedy zdiagnozujemy problem, aż do momentu zakończenia współpracy z partnerem prywatnym. W ocenie Dyrektora Kaczorowskiego najlepiej sprawdzają się projekty dotyczące infrastruktury, które zajmują się konkretnym aspektem całej rewitalizacji, czyli trudno byłoby zrealizować projekt, który miałby dotyczyć realizacji projektu rewitalizacyjnego w aspekcie społecznym. Natomiast jest wiele doskonałych przykładów projektów, które powodują, że powstają kompleksowo zrewitalizowane infrastruktury. W odniesieniu do bankowalności projektu warto podkreślić, że nadmierna komplikacja projektu, w tym umieszczanie w nim trudno określanych ryzyk dotyczących osiąganych w projekcie efektów, może utrudnić uzyskanie finansowania. Projekty powinny być kompleksowe i powinny zawierać silny element komercyjny, który spowoduje zbudowanie potencjału rozwojowego dla danego obszaru. Nie powinno się więc podchodzić punktowo do projektów, ale kompleksowo. Czasami jest tak, że skutki rewitalizacji trwają tak długo, jak długo trwa zasilanie projektu w środku, nie są one więc trwałe na przyszłość, bo te obszary nie są samowystarczalne, w takiej sytuacji nie do końca wyszły z kryzysu. To jest ciekawy paradoks związany z projektami ppp, że projekty rewitalizacyjne w ppp są świetnym przykładem na to, że ten aspekt komercyjny w projekcie może być ujęty jako dający profit przedsięwzięciu ppp i może być celem publicznym. Dla przykładu załóżmy, że poprawa potencjału ekonomicznego może być celem zjawiska rewitalizacji i jeśli założymy, że ten aspekt komercyjny jest konieczny, to ten cel realizuje też zadanie publiczne. Jeżeli w projekcie ppp istnieje cel komercyjny, to może on realizować tez cel publiczny, w tej sytuacji aspekt komercyjny dodaje kompleksowości rewitalizacji.
Jakie są potrzeby na polskim runku, aby implementować złożone projekty rewitalizacyjne takie jakie realizowane są za granicą? Zdaniem Pani Marzeny Rytel z PWC jak najbardziej istnieje taka możliwość, jeśli rozmawiamy o programie rewitalizacji, a nie pojedynczych projektach, czyli bierzemy pod uwagę wszystkie elementy które decydują o tym, że jest to projekt rewitalizacyjny, a nie inwestycyjno- komercyjny. Warto jednak pamiętać, że punktem wyjścia dla projektów tego typu jest ocena efektywności. Dyrektor Maciej Kopański ocenił, że jako fundusz inwestycyjny byłby zainteresowany realizacją projektów rewitalizacyjnych, ale do każdego projektu podchodzi z partnerami technologicznymi, ze względu na złożoność tych projektów. Istotny jest tu komponent komercyjny i w tym zakresie konieczne byłoby konsorcjum. W ramach dialogu istotne jest, aby przygotować umowę, która będzie elastyczna i ponadczasowa, tak aby rozwiązania proponowane w momencie inicjacji projektu były aktualne i cieszyły się popytem po kilku latach w momencie oddania do użytkowania.
Comments